વિજયાદશમી

પર્વનો પરિચય
વિજયાદશમી, જેને દશેરા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, ભારતનો એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ હિંદુ તહેવાર છે. આ તહેવાર આશ્વિન મહિનાની શુક્લ પક્ષની દશમી તિથિએ ઉજવાય છે. નવરાત્રિના નવ દિવસ બાદ દશમીએ ઉજવાતો આ દિવસ ધાર્મિક, ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક રીતે ખૂબ જ મહત્વ ધરાવે છે.

ધાર્મિક અને પૌરાણિક મહત્વ
વિજયાદશમીના દિવસે ભગવાન શ્રીરામે લંકાપતિ રાવણનો સંહાર કર્યો હતો અને સિતાજીનો ઉદ્ધાર કર્યો હતો. આ પ્રસંગને આધારે વિજયાદશમીને સત્ય પર અસત્યની વિજય તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. એક બીજી કથા અનુસાર, દેવી દુર્ગાએ નવરાત્રિ દરમિયાન મહિષાસુર દૈત્ય સાથે યુદ્ધ કરીને દશમીએ તેને વિજિત કર્યો હતો. તેથી પણ આ તહેવારને દુર્ગા વિજય તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

શસ્ત્ર પૂજન અને આયુધ પૂજા
આ દિવસે પરંપરાગત રીતે યોદ્ધાઓ પોતાના શસ્ત્રોનું પૂજન કરતા હતા. આજે પણ એ પરંપરા યાંત્રિકો, લશ્કરીઓ, વેપારીઓ અને અન્ય વ્યાવસાયિકો પોતાના સાધનોનું પૂજન કરીને આ તહેવાર ઉજવે છે. વિદ્યાર્થિઓ માટે આ દિવસ વિદ્યા આરંભનો શુભ સમય માનવામાં આવે છે.

રાવણ દહન અને રામલીલા
વિશેષ કરીને ઉત્તર ભારતમાં આ દિવસે રાવણ, મેઘનાદ અને કુંભકર્ણના વિશાળ પुतળાઓ બનાવીને તેમના દહન કરવામાં આવે છે. રામલીલા મંચન દ્વારા ભગવાન રામના જીવનચરિત્રને લોકમંચ પર રજૂ કરવામાં આવે છે. લાખો લોકો આ પ્રસંગે ભેગા થાય છે.

સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ
વિજયાદશમી એ માત્ર ધાર્મિક નહીં પરંતુ સાંસ્કૃતિક રીતે પણ સમૃદ્ધ તહેવાર છે. અનેક જગ્યાએ શોભાયાત્રાઓ યોજાય છે, દાન પુણ્ય કરવામાં આવે છે અને શિલ્પકલા, લોકસંસ્કૃતિ અને નૃત્ય-સંગીતની ઉજવણી થાય છે.

આધ્યાત્મિક સંદેશ
વિજયાદશમી આપણને સીખવે છે કે સત્ય, ધર્મ અને ન્યાયની હંમેશા વિજય થાય છે. ભક્તિ, સાહસ અને ધીરજના ગુણો જીવનમાં સફળતા તરફ દોરી જાય છે. નવો આરંભ કરવાના આ તહેવારને શુભ દિવસ તરીકે પણ જોવામાં આવે છે.

નિષ્કર્ષ
વિજયાદશમી એ વિજય, ભક્તિ અને ધર્મનું પાવન પર્વ છે. રામની નૈતિકતા અને દુર્ગાની શક્તિ આપણા જીવન માટે પ્રેરણારૂપ બને છે. જીવનમાં જ્યારે પણ અંધકાર, દુઃખ કે અવ્યવસ્થા હોય ત્યારે આ તહેવાર આપણને આશા અને વિશ્વાસનો સંદેશ આપે છે.