છઠ પૂજા

પરિચય
છઠ પૂજા એ હિન્દુ ધર્મનો એક પવિત્ર અને અનન્ય તહેવાર છે, જે મુખ્યત્વે પૂર્વ ભારતનાં મુખ્યત્વે બિહાર, ઝારખંડ, પૂર્વી ઉત્તર પ્રદેશ અને નેપાળમાં ઉજવાય છે. આ તહેવાર સૂર્ય ભગવાન અને છઠી માઁને સમર્પિત છે.

પૂજા ક્યારે ઉજવાય છે
છઠ પૂજા કાર્તિક માસના શુક્લ પક્ષની ચોથીથી સાતમી તિથિ સુધી, દિવાળીની છ દિવસ પછી ઉજવાય છે. આ તહેવાર ખાસ કરીને નિર્મળ મન અને શ્રદ્ધા સાથે પાલન કરવામાં આવે છે.

પવિત્રતા અને ઉપવાસનું મહત્વ
છઠ પૂજામાં પવિત્રતા અને નિષ્ઠા ખૂબ જ અગત્યની હોય છે. ભક્તો ઊંઘી રહ્યા વગર આખી રાતે જાગે છે, અને નદી અથવા તળાવના તટે પૂજન વિધિ કરે છે. ઉપવાસ નિર્જલા (પાણી વિના) કરવામાં આવે છે, જે અત્યંત કઠિન માનવામાં આવે છે.

ચાર દિવસીય ઉત્સવની વિધિ

1. નહાય ખાય – પ્રથમ દિવસે ભક્ત શાકાહારી ભોજન કરે છે અને તિલ અને ચણા દાળથી સ્નાન અને શુદ્ધિ કરે છે.

2. ખર્ણા – બીજા દિવસે રાત્રે ગુડ અને દૂધથી બનેલી ખીરનું સેવન કરે છે અને પછી 36 કલાકનો નિર્જલા ઉપવાસ શરૂ થાય છે.

3. સાંજનું અર્ધ્ય – ત્રીજા દિવસે ભક્તો સૂર્યાસ્ત સમયે તળાવ કે નદીના તટે જમાવટ કરીને પવિત્ર અર્ધ્ય અર્પણ કરે છે.

4. સૂર્યોદયનું અર્ધ્ય – ચોથા દિવસે સવારના સમયે ઊગતા સૂર્યને અર્ધ્ય અર્પણ કરીને ઉપવાસ પૂરો થાય છે.

છઠી માઁનું ધાર્મિક મહત્વ
છઠી માઁને પ્રસન્ન કરવા માટે સ્ત્રીઓ ઉપવાસ, ગીત-ભજન અને કઠિન નિયમોનું પાલન કરે છે. માન્યતા છે કે તેઓ સંતાન અને કુટુંબના સુખ માટે આ તપસ્યા કરે છે.

પર્યાવરણ અને સ્વચ્છતા સાથે સંકળાયેલ તહેવાર
છઠ પૂજા માં નદી અને તળાવોનો ઉપયોગ પૂજન માટે થાય છે, તેથી ભક્તો સ્વચ્છતા જાળવી રાખે છે અને પર્યાવરણ પ્રત્યેની જવાબદારી પણ નિભાવે છે.

પર્વનું મહત્વ
છઠ પૂજા શરીર, મન અને આત્માની શુદ્ધિનો તહેવાર છે. આ તહેવાર લોકોમાં સનાતન શ્રદ્ધા, કુટુંબપ્રેમ, તપસ્યા અને સહનશીલતાનું પ્રતિક છે.