સમ-શ્રાવણી

તહેવારનો પરિચય:

સમ-શ્રાવણી એ એક પાવન વૈદિક તહેવાર છે, જે મુખ્યત્વે બ્રાહ્મણો દ્વારા શ્રાવણ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ પર્વ હિંદુ પંચાંગ મુજબ શ્રાવણ પૂનમના દિવસે આવે છે, અને સામાન્ય રીતે જુલાઈ અથવા ઓગસ્ટમાં પડે છે. આ દિવસે યજ્ઞોપવીત (જનેઉ) બદલવાનું અને આત્મસંસ્કારનો સંકલ્પ કરવામાં આવે છે. ગુજરાત અને દક્ષિણ ભારતના ઘણા વિસ્તારોમાં આ તહેવાર ઋષિપૂર્ણિમા તરીકે પણ ઓળખાય છે.

સમ-શ્રાવણી પાછળની કથા:

વૈદિક યુગથી જ વિદ્યાર્થી જીવનની શરૂઆત ઉપનયન સંસ્કારથી થાય છે, જેમાં બ્રાહ્મણ પિતાએ પુત્રને યજ્ઞોપવીત ધારણ કરાવતો અને વેદાધ્યયન શરૂ થતો. આ યજ્ઞોપવીત દર વર્ષ નવા સંકલ્પ સાથે નવીન કરવાનો નિયમ છે.

આ પર્વ પર બ્રાહ્મણો પોતાના મન, વાણી અને કર્મથી શુદ્ધિ માટે કામોકર્ષિત જપ કરે છે, ઋષિ તર્પણ (પૌરાણિક ઋષિઓને અર્પણ), અને ગાયત્રી જાપ દ્વારા આધ્યાત્મિક સુધારાને સ્વીકારે છે. આમ આ દિવસ આધ્યાત્મિક પુનર્જન્મનું પ્રતિક બને છે.

શું માટે ઉજવાય છે:

• વેદશાસ્ત્રનો અભ્યાસ પુનઃ શરૂ કરવા માટે

• પોતાની ભૂલોને સ્વીકારી નવી શરુઆત કરવા માટે

• ઋષિઓ પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવા માટે

• આત્મશુદ્ધિ, અધ્યાત્મ અને સંયમના માર્ગે આગળ વધવા માટે

આ પર્વ જીવનમાં ધાર્મિક જાગૃતિ અને સંસ્કારની પુનઃપ્રતિષ્ઠા માટે છે.

સમ-શ્રાવણીના મુખ્ય પરંપરા:

🔸 યજ્ઞોપવીત બદલવું:
પુરૂષો અને યુવકો જનેઉ બદલતા અને નવો સંકલ્પ લેતા.

🔸 કામોકર્ષિત જપ:
પાછલા વર્ષમાં થયેલી ભૂલોનાં પ્રાયશ્ચિત રૂપે મંત્ર જપ કરવો.

🔸 ઋષિ તર્પણ:
પુરાતન ઋષિઓને પાણી અને પ્રાર્થના દ્વારા શ્રદ્ધાંજલિ આપવી.

🔸 ગાયત્રી જપ અને વેદ પઠન:
ગાયત્રી મંત્રનો 108 અથવા 1008 વખત જપ થતો.

🔸 યજ્ઞ અને સમૂહિક પૂજા:
ઘરમાં અથવા મંદિરમાં હવન તથા યજ્ઞની સાથે પારિવારિક પૂજાનો આયોજન થતો.

તહેવારનું મહત્વ:

આત્મિક પુનર્જન્મ:
અતિત ભૂલોથી મુક્ત થઈને નવી શરૂઆત કરવાનો અવસર.

વૈદિક પરંપરાની જાળવણી:
વેદીય જ્ઞાનનું પવિત્ર વારસુ નવા પેઢીને સોંપવાનો સંકલ્પ.

શિસ્ત અને સંયમ:
જીવનમાં સંયમ, વિચારશીલતા અને આત્મશુદ્ધિ લાવવાનો સંદેશ.

ઋષિઓ માટે કૃતજ્ઞતા:
વેદ અને સંસ્કાર આપનારા ઋષિઓ પ્રત્યે ઋણસ્વીકાર.

સાંસ્કૃતિક ઓળખ:
બ્રાહ્મણ સમાજ માટે આ પર્વ તેમની આધ્યાત્મિક ઓળખને તાજું કરે છે.

સમ-શ્રાવણી એ ભક્તિ, જ્ઞાન અને આત્મવિચારનું પર્વ છે, જે આપણે વૈદિક માર્ગ તરફ પાછા ફરે એવી પ્રેરણા આપે છે.