પરિચય
નરસિંહ જયંતી વૈષ્ણવ સંપ્રદાયનું મહત્વપૂર્ણ પર્વ છે, જે વૈશાખ મહિનાની શુક્લ પક્ષની ચતુર્દશીને ઉજવાય છે. આ તિથિ ભગવાન વિષ્ણુના ચોથી અવતાર નરસિંહજીના અવતરણદિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, જેમણે ભક્ત પ્રહલાદને બચાવવા માટે હિરણ્યકશિપુનો નાશ કર્યો હતો.
અવતારની કથા
હિરણ્યકશિપુ એક આતંકી દાનવ રાજા હતો, જેને ભગવાન વિષ્ણુથી શત્રુતા હતી. તેનો પુત્ર પ્રહલાદ એક ઊંડો ભક્ત હતો. તેને મરવા માટે હિરણ્યકશિપુએ અનેક પ્રયાસ કર્યા, પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુએ નરસિંહ રૂપે અવતાર લઈને હિરણ્યકશિપુને સંધ્યા સમયે દરવાજાના થાંભલાની વચ્ચે મારી નાખ્યો — આ રીતે ભગવાને પોતાનો વચન પણ સાચવી રાખ્યો અને ભક્તની રક્ષા કરી.
ઉત્સવ અને વિધિ
આ દિવસે ભક્તો ઉપવાસ રાખે છે, નરસિંહ ભગવાનની મૂર્તિને દૂધ, ઘી અને તુલસીથી અભિષેક કરે છે. મંદિરોમાં ભગવાનના અવતારની કથા વાંચવામાં આવે છે. ભક્તો "ઉગ્રનરસિંહ સ્તોત્ર" વગેરે પાઠ કરે છે અને રાત્રે ભજન-કીર્તન દ્વારા ઉત્સવ ઉજવે છે.
ધાર્મિક મહત્વ
નરસિંહ અવતાર તામસ અવતાર તરીકે ઓળખાય છે — તામસ દોષનો નાશ અને ભક્તિની રક્ષા માટે. આ દિવસે ઉપવાસ અને ભક્તિથી ભયમુક્ત જીવન, દુષ્ટાશક્તિઓનો નાશ અને આત્મવિશ્વાસ પ્રાપ્ત થાય છે.