મહાત્મા ગાંધી જયંતી

પરિચય
મહાત્મા ગાંધી જયંતી ભારતના ત્રણ મુખ્ય રાષ્ટ્રીય પર્વોમાંથી એક છે, જે દર વર્ષે 2 ઓક્ટોબરના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ ‘રાષ્ટ્રપિતા’ તરીકે ઓળખાતા મહાત્મા ગાંધીની જન્મજયંતિ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. તેમણે ભારતને અંગ્રેજોના શાસનમાંથી મુક્ત કરવા માટે ‘સત્ય’ અને ‘અહિંસા’ના માર્ગ દ્વારા ક્રાંતિ લાવી હતી.

ગાંધીજીનું પ્રારંભિક જીવન
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર, 1869ના રોજ ગુજરાતના પોરબંદર શહેરમાં થયો હતો. તેમના પિતા પોરબંદરના દીવાન હતા અને માતા અત્યંત ધર્મનિષ્ઠા હતી. બાળપણથી જ જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતોનો તેમના જીવન પર ઊંડો પ્રભાવ રહ્યો.
19 વર્ષની ઉંમરે તેઓ લંડન જઈને કાયદાની અભ્યાસ માટે ઇંગ્લેન્ડ ગયા અને પછી દક્ષિણ આફ્રિકા ગયા, જ્યાં તેમણે જાતીય ભેદભાવ સામે લડત ચલાવી. ત્યાંથી ‘સત્યાગ્રહ’ના સિદ્ધાંતનો જન્મ થયો.

અહિંસા અને સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતો
ગાંધીજીએ માન્યું કે હિંસા વગર પણ મોટા પરિવર્તનો લાવી શકાય. તેઓએ "સત્યાગ્રહ" એટલે કે સત્ય માટેનો અહિંસાત્મક અઘટ આયોજિત કર્યો. કેટલાક મહત્વપૂર્ણ આંદોલનો તેઓએ નેતૃત્વ આપ્યું:

• ચંપારણ સત્યાગ્રહ (1917)

• ખેડા સત્યાગ્રહ (1918)

• અસહકાર આંદોલન (1920)

• દાંડી કૂચ (1930)

• ભારત છોડો આંદોલન (1942)

રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય મહત્વ
ગાંધીજીના વિચારો માત્ર ભારત પૂરતા જ નહીં, વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેમના અહિંસાના માર્ગે ચાલીને નેલ્સન મંડેલા, માર્ટિન લૂથર કિંગ જૂનિયર જેવા નેતાઓએ પણ ક્રાંતિ કરી. યુનાઇટેડ નેશન્સે 2 ઓક્ટોબરને "અંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ" તરીકે જાહેર કર્યો છે.

ઉત્સવ અને ઉજવણી
આ દિવસે દેશભરમાં વિવિધ કાર્યક્રમો યોજાય છે:

• રાજઘાટ (દિલ્હી) ખાતે શ્રદ્ધાંજલિ અને ભજન

• ‘રઘુપતિ રાઘવ’ અને ‘વૈષ્ણવ જન તો’ જેવા ભજનો

• શાળાઓમાં રচনা સ્પર્ધા, પ્રવચન કાર્યક્રમ

• સફાઈ અભિયાન

• જીવનચરિત્ર આધારિત ફિલ્મોનું પ્રદર્શન

ગાંધીજીની પ્રેરણા અને વારસો
તેમણે સાદું જીવન અને ઊંચા વિચારોથી સમાજને પ્રેરણા આપી. અસપ્રશ્યતા વિરોધી અભિગમ, ખાદી પ્રચાર અને આત્મનિર્ભરતાનું મહત્વ તેમણે સમજાવ્યું. તેમની આત્મકથા સત્યના моего અનુભવ આજે પણ લોકોએ માર્ગદર્શિકા તરીકે માન્ય છે.

નિષ્કર્ષ
ગાંધીજયંતી એ માત્ર ઉજવણી નહીં, પણ જીવંત સંદેશ છે કે શાંતિ, સત્ય અને પ્રેમ દ્વારા આપણે જીવનમાં બદલાવ લાવી શકીએ છીએ. તેમના વિચારો આજના યુવાનો માટે દિશાસૂચક છે.