પરિચય
શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજી શહીદી દિવસ દર વર્ષે ૨૪ નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. તેઓએ ૧૬૭૫માં ધર્મની સ્વતંત્રતાની રક્ષા માટે પોતાનું જીવદાન આપ્યું હતું. આ દિવસ માનવાધિકાર અને ધાર્મિક સહિષ્ણુતાના સંદેશ સાથે વિશ્વભરમાં શ્રદ્ધાપૂર્વક મનાવવામાં આવે છે.
ઈતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ
મુઘલ શાસક ઔરંગઝેબના શાસન દરમિયાન ધર્માંતરની ઘટનામાં વધારો થયો. કશ્મીરી પંડિતોએ ગુરુ તેગ બહાદુરજીની પાસે સહાય માંગેલી કેમ કે તેમને જબરદસ્તી ઇસ્લામ સ્વીકારવાનું કહેવામાં આવતું હતું.
ત્યારે ગુરુજીએ ઔરંગઝેબ સામે જાહેરપણે કહ્યું:
"પ્રથમ મને મુસલમાન બનાવો, પછી બીજાને બનાવજો."
આ વાક્ય પછી તેમને ધરપકડ કરવામાં આવી.
ધરપકડ, અત્યાચાર અને શહીદી
ગુરુજી અને તેમના ત્રણ સાથીઓ — ભાઈ મતી દાસ, ભાઈ દયાલા, અને ભાઈ સતી દાસ —ને દિલ્હીમાં કેદ કરવામાં આવ્યા.
ઔરંગઝેબે તેમના ધર્માંતરણ માટે ભયાનક યાતનાઓ આપી:
-
ભાઈ મતી દાસને જીવતા જારી વડે બે ભાગમાં કાપી નાખ્યા
-
ભાઈ દયાલાને ખોલતા પાણીમાં નાખી દીધા
-
ભાઈ સતી દાસને કપાસમાં લપેટી ને જીવતા સળીયા પર સળગાવી દીધા
આ બધું જોઈને પણ ગુરુજી ડગ્યા નહીં.
૨૪ નવેમ્બર ૧૬૭૫ના રોજ ચાંદણી ચોક, દિલ્હીમાં ગુરુ તેગ બહાદુરજીનું શિર કાપી નાખવામાં આવ્યું.
તેમનું શિર (શીસ) ભાઈ જૈતાજી દ્વારા આનંદપુર સાહિબ લઈ જવાયું અને તેમનું દેહાવશેષ ભાઈ લખી શાહ વંજારાએ પોતાના ઘરને સળગાવી સન્માનપૂર્વક અગ્નિસંસ્કાર કર્યો. આજે આ જગ્યાએ ગુરુદ્વારા શીસ ગંજ સાહિબ અને રકાબ ગંજ સાહિબ છે.
તત્વદશન અને ઉપદેશો
ગુરુજીના સંદેશ:
-
દરેકને પોતાના ધર્મના પાલનનો અધિકાર હોવો જોઈએ
-
દયા, સહિષ્ણુતા અને સાચા માર્ગ પર ચાલવું
-
ભૌતિકતાથી વિમુખ રહી સત્ય અને ધર્મની રક્ષા કરવી
તેમના વિચારો ખાલસા પંથ માટે આધારે રૂપે ઊભા રહ્યા.
વારસા અને સ્મરણ
ગુરુજી એકમાત્ર ઐતિહાસિક પુરૂષ છે જેમણે પોતાના ધર્મ માટે નહીં, પરંતુ અન્યના ધર્મ માટે જીવ આપ્યો — તેથી તેઓને "હિંદ કી ચાદર" કહેવામાં આવે છે.
શીસ ગંજ સાહિબ અને રકાબ ગંજ સાહિબ તેમનો સાક્ષાત સ્મારક છે.
આજનું મહત્વ અને ઉજવણી
આ દિવસે:
-
ગુરુદ્વારાઓમાં કીર્તન, અર્દાસ, અને લંગર યોજાય છે
-
ધાર્મિક યાત્રાઓ અને ઉપદેશો દ્વારા સંદેશ વહેંચાય છે
-
ગુરુજીના ઉપદેશો ઉપર મનન અને ચિંતન થાય છે
નિષ્કર્ષ
શ્રી ગુરુ તેગ બહાદુરજીની શહીદી એ સત્ય, ધર્મ અને માનવતા માટેનો શ્રેષ્ઠ ત્યાગ છે. તેમનું જીવન આજના યુગમાં પણ ન્યાય અને ધર્મ માટે લડવાની પ્રેરણા આપે છે.