પર્વનો પરિચય:
જન્માષ્ટમી હિન્દુ ધર્મનો એક મુખ્ય પર્વ છે, જે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જન્મોત્સવ તરીકે મનાવાય છે. આ પર્વ ભાદ્રપદ મહિનાની કૃષણ પક્ષની અષ્ટમી તિથિએ મનાવાય છે, જે સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટ અથવા સપ્ટેમ્બર મહિને પડે છે. આ દિવસે ખાસ કરીને મથુરા, દ્વારકાનગર, બ્રિજ (વૃંદાવન) અને અન્ય શ્રીકૃષ્ણ સાથે જોડાયેલા સ્થાનોએ વિશાળ આયોજન થાય છે.
જન્માષ્ટમીની કથા:
દ્વાપર યુગમાં મથુરાના રાજા ઉગ્રસેનના પુત્ર કંસે પોતાના પિતાને કેદ કરીને મથુરાનું રાજપદ મેળવ્યું. કંસાની બહેન દેવકીનું લગ્ન વસુદેવ સાથે થયું હતું. લગ્ન પછી જ્યારે દેવકી અને વસુદેવ પ્રવાસ પર જઈ રહ્યા હતા, ત્યારે આકાશવાણી થઈ કે દેવકીનો આઠમો પુત્ર કંસાનું વધ કરશે. આ સાંભળીને કંસાએ દેવકી અને વસુદેવને કેદ કરી, તેમના દરેક સંતાનને જન્મવાથી પહેલા માર આપી. સાત સંતાનો મરચૂકા હતા, હવે આઠમો સંતાન જન્મવા માટે હતો.
આ જ સમયે નંદબાબાની પત્ની યશોદાના ગર્ભે એક પુત્રીનો જન્મ થયો. ભગવાન વિષ્ણુના આદેશથી વસુદેવજીને નવજાત કૃષ્ણને સુપમાં મૂકી નંદબાબાના ઘરના દૂધના માટકી સાથે બદલાવ કરવાની આજ્ઞા આપવામાં આવી. કંસાએ આ દૂધની મટકીને પૃથ્વી પર ફેંકવાનો પ્રયાસ કર્યો ત્યારે તે ગૌરમાતા આકાશમાં ઉડીને બોલી, "કંસ! તું મારવામાં આવનાર કૃષ્ણ છે." ત્યારબાદ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે કંસાનું વધ કરીને મથુરાના રાજગાદી ઉગ્રસેનને સોંપી.
આ પર્વને કેમ મનાવીએ છે:
જન્માષ્ટમીનો પર્વ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જન્મની ખુશી માટે મનાવાય છે. આ દિવસે ખાસ કરીને ઉપવાસ, ભજન-કીર્તન, રાસલીલા અને ઝાંકી દર્શાવવાનો આયોગ થાય છે. આ પર્વ સત્યની વિજય, ધર્મની સ્થાપના અને અથેર્મના નાશનો પ્રતિક છે.
પર્વની મુખ્ય પરંપરાઓ:
ઉપવાસ અને રાત્રી જાગરણ:
શ્રદ્ધાળુઓ આ દિવસે ઉપવાસ રાખે છે અને રાત્રિ દરમિયાન જાગરણ કરે છે.
ભજન-કીર્તન અને રાસલીલા:
શ્રીકૃષ્ણ ભક્તિ ગીતો અને રાસલીલા દર્શાવવાનું આયોજન થાય છે.
મટકી ફોડ:
ગોપીઓ મટકીમાં દહીં અને મકાનાથી ભરેલી માટકી ઊંચાઈ પર લટકાવે છે, જેના ટોટવાથી કૃષ્ણ રૂપમાં સજાયેલા પુરુષો તેને તોડતા છે.
ઝાંકી અને શોભાયાત્રાઓ:
કૃષ્ણના જન્મ અને જીવનના દૃશ્યોથી સજ્જ કરેલી ઝાંકી અને શોભાયાત્રાઓ યોજવામાં આવે છે.
પર્વનું મહત્વ:
ધર્મની સ્થાપના:
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ અધર્મનો નાશ અને ધર્મની સ્થાપના માટે અવતાર લીધો.
ભક્તિ અને પ્રેમનો સંદેશ:
શ્રીકૃષ્ણ ભક્તિ અને પ્રેમના પ્રતિક છે, જે જીવનમાં પ્રેમ અને સદભાવનાનું પ્રચાર કરે છે.
સામાજિક એકતા:
આ પર્વ સમાજમાં એકતા અને ભાઈચારેને વધારવા માટે મદદરૂપ છે.
જન્માષ્ટમી એ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના જીવન અને શિક્ષણોને યાદ કરવા માટેનો અવસર છે. આ પર્વ આપણને સત્ય, ધર્મ, પ્રેમ અને ભક્તિની માર્ગ પર આગળ વધવાની પ્રેરણા આપે છે.