પરિચય
બોળ ચોથ શ્રાવણ માસના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થીના દિવસે ઉજવાતો પવિત્ર તહેવાર છે. આ તહેવાર ખાસ કરીને ગાય માતાની પૂજા માટે ઊજવાય છે અને ગુજરાતના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં વિશેષ મહત્ત્વ ધરાવે છે. આ દિવસે માતાઓ પોતાના સંતાનના કલ્યાણ માટે ઉપવાસ રાખે છે અને ગાય માતાની પૂજા કરે છે.
પર્વનું મહત્વ
ગાયને હિંદુ ધર્મમાં માતાનું સ્થાન મળ્યું છે. બોલ ચોથના દિવસે ગાયની આરાધના કરીને ભક્તો સંતાનોના આયુષ્ય અને કુટુંબના સુખ માટે પ્રાર્થના કરે છે. આ દિવસ especially સ્ત્રીઓ માટે માતૃત્વના પવિત્ર બંધનને ઉજવવાનો દિવસ છે.
પૂરાણિક કથા
કથા પ્રમાણે, એક વખત એક ગાય પોતાના વાછરડાને દૂધ પાવડાવવા જતી હતી ત્યારે જંગલમાં સિંહે તેને રોકી. ગાયે વચન આપ્યું કે પહેલા વાછરડાને દૂધ પાવી પાછી આવશે. સિંહે વાત માન્ય કરી. ગાય વચન મુજબ પાછી આવી અને તેનું ધર્મ અને વચન પર અડગપણ જોઈ સિંહે તેને છોડ્યો. શ્રીકૃષ્ણ ભગવાને આ કથા પરથી બોલ ચોથને ધાર્મિક તિથિ તરીકે સ્થાપી.
ઉપવાસ અને વિધિ
આ દિવસે ગાયની પૂજા કરાય છે. સ્ત્રીઓ દુધ અને દુધથી બનેલા તમામ પદાર્થોનું ત્યાગ કરે છે. ગાયને ફૂલ હાર પહેરાવી તિલક કરાય છે અને ખાસ ખોરાક અપાય છે. સાંજના સમયે ગાયની પૂજા કર્યા પછી ઉપવાસ તોડવામાં આવે છે.
સાંસ્કૃતિક મહત્વ
બોળ ચોથ પર્વ સત્યનિષ્ઠા, માતૃત્વના પ્રેમ અને ગૌસેવાને ઉજાગર કરે છે. આ તિથિ માનવ અને પ્રાણી વચ્ચેના પવિત્ર સંબંધની યાદ અપાવે છે.
નિષ્કર્ષ
બોળ ચોથ એ ભક્તિ, વચનપાલન અને ગૌમાતા પ્રતિ શ્રદ્ધાનું પર્વ છે. માતાઓ પોતાના સંતાનના કલ્યાણ માટે ઉપવાસ અને આરાધના કરીને ભગવાનની કૃપા મેળવતી હોય છે.