પોષી પૂર્ણિમાનો પરિચય
પોષી પૂર્ણિમા પૌષ માસની છેલ્લી તિથિ છે, જે પૂણમના પવિત્ર અવસરે ઉજવવામાં આવે છે. આ તિથિ ભક્તિ, તપ, સ્નાન અને દાન માટે મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. પોષ પૂર્ણિમાથી માઘમાસનો આરંભ માનવામાં આવે છે, જેને ધર્મમાસ અથવા તપમાસ પણ કહે છે. આથી પોષી પૂર્ણિમા આધ્યાત્મિક રીતે વધુ અગત્યની ગણાય છે.
પૌરાણિક કથા અને મહત્વ
કથા મુજબ, રાજા જનમેજયે પોતાના પિતાના મરણ પછી પિતૃશાપ દૂર કરવા યજ્ઞ આ પોષી પૂર્ણિમાના દિવસે શરૂ કર્યો હતો. પિતૃ તૃપ્તિ માટે આ દિવસે તીર્થસ્નાન અને દાનના મહત્વને વિશેષ જણાયું છે. શાસ્ત્રોમાં પણ જણાવાયું છે કે પોષી પૂર્ણિમાના દિવસે કરેલું સ્નાન અને દાન સૌગણીયું ફળ આપે છે.
તિર્થસ્નાન અને દાનનું મહત્વ
આ દિવસે ગંગા, યમુના, નર્મદા વગેરે નદીઓમાં સ્નાન કરવા માટે હજારો યાત્રાળુઓ તીર્થોમાં એકત્રિત થાય છે. સ્નાન પછી તુલસી દળ, તિલ, ગુડ, ઘી, કપડાં અને અન્ય જરૂરી વસ્તુઓનું દાન પુણ્યદાયક માનવામાં આવે છે. કાઠિયાવાડ અને ઉત્તર ભારતના વિસ્તારોમાં આ દિવસે ખાસ તીર્થયાત્રાઓનું આયોજન થાય છે.
પૂજા, ઉપવાસ અને ચંદ્રદರ್ಶನ
ભગવાન વિષ્ણુ, શિવ, લક્ષ્મીજી અને ચંદ્રદેવની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભક્તો ઉપવાસ રાખે છે અને ચંદ્રદેવતાને અર્ઘ્ય અર્પણ કરે છે. રાત્રે આરતી અને ધૂન ભજન દ્વારા પૂજાની પૂર્ણાહુતિ થાય છે.
ઘરેલુ પરંપરાઓ અને વૈવાહિક સમારોહ
આ દિવસે કેટલાક પરિવારોમાં વૈવાહિક સંસ્કારો માટે શુભ મુહૂર્ત માનવામાં આવે છે. ઘણા વિસ્તારોમાં પુત્રપ્રાપ્તિ માટે પોષી પૂર્ણિમાના દિવસે વિશેષ ઉપવાસ અને વ્રત પણ કરવામાં આવે છે.
અન્ય ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ
આ દિવસે કેળાવા, પાયસ, ખીર, અને તિલથી બનાવેલા પ્રસાદનો ભોગ વિતરણ થાય છે. શ્રદ્ધાપૂર્વક કરવામાં આવેલા કર્મો પિતૃઓ માટે તૃપ્તિકારક અને ભક્તો માટે કલ્યાણકારી ગણાય છે.