પર્વનો પરિચય
જયાએકાદશી સંસ્કૃતિમાં પવિત્ર અને શુભ માનવામાં આવતી એકાદશી તિથિઓમાંની એક છે. આ ઉપવાસ માઘ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી પર આવે છે. આ તિથિને પાપમોચની એકાદશી પણ કહે છે, કારણ કે તેનો પાલન કરવાથી તમામ પાપોનો નાશ થાય છે અને મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે.
પૌરાણિક કથા
પૌરાણિક કથા મુજબ, નંદનવનમાં ઋષિ અને દેવતાઓ વચ્ચે ગીતો-નૃત્યના કાર્યક્રમો યોજાતા હતા. એક વખત, મલિયાવાન નામના એક ગીતગાયક યક્ષ અને પુષ્પવતી નામની કિનારીએ ભજન દરમ્યાન એકબીજાની તરફ આકર્ષિત થઈને અભદ્ર વર્તન કર્યું. બ્રહ્મા અને ઈન્દ્રના શાપથી તેઓ ભૂતયોગમાં પરિવર્તિત થયા. પરંતુ તેઓએ માઘ શુક્લ એકાદશીનો ઉપવાસ કર્યો, જેના ફળરૂપે તેમને મુક્તિ મળી. તેથી જ, આ તિથિ જયાએકાદશી તરીકે ઓળખાય છે.
ઉપવાસનું મહત્વ
જયાએકાદશીનું પાલન ભક્તને ભૂતયોગ, પિતૃ દોષ, અને અન્ય કષ્ટોથી મુક્ત કરે છે. વિષ્ણુભક્તો માટે આ દિવસ ખૂબ મહત્ત્વ ધરાવે છે.
મુખ્ય રિવાજો અને રીતિરસમો
ભક્તો ઉપવાસ કરે છે, ભગવાન વિષ્ણુનું પૂજન-અર્ચન કરે છે, ભજન-કીર્તન અને જાગરણ કરે છે. આ દિવસે દાન-પુણ્યના કાર્યો પણ વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે.
નિષ્કર્ષ
જયાએકાદશી ભક્તિ, શાંતિ અને પાપવિનાશ માટે ખાસ માનવામાં આવે છે. ભગવાનના ચરણોમાં શ્રદ્ધાથી ઉપવાસ કરવાથી જીવનમાં પવિત્રતા અને ઉન્નતિ મળે છે.